1. Quê hương của người thiếu niên anh hùng
Phạm Ngọc Đa, sinh 1938, ở thôn Phác Xuyên, xã Bạch Đằng, huyện Tiên Lãng, một xã có đông đồng bào công giáo, cha là Phạm Ngọc Cư, mẹ là Trần Thị Rọt, bệnh tật đói rét, đã cướp mất bố mẹ của Phạm Ngọc Đa.Lúc đó Đa còn thơ dại, phải sống trong vòng tay yêu thương của người chị ruột Phạm Thị Ếch. Hai chị em côi cút không tìm được việc làm, đã bán ngôi nhà (trị giá tạ thóc) để đưa nhau lên Bắc. Những tưởng nơi ấy có nhiều khoai, sắn để chị em sống qua ngày. Nào ngờ lại dẫn nhau về quê, lại thu gom cành cây làm túp lều ở trên đất cũ. Mấy năm sau, Đa lớn đi ở chăn trâu cho người cùng làng, chị đi làm thuê, cuốc mướn. Nhờ vậy chị em đã qua được nạn đói năm Ất Dậu 1945. Chị gái đến tuổi trưởng thành có người thương yêu, đã đi xây dựng gia đình. Đa có người anh rể tốt bụng, cùng cảnh nghèo khó thương nhau...
Những ngày đầu cách mạng tháng 8/1945 cờ đỏ tung bay trên cây gạo đầu làng, đường làng già, trẻ, gái trai tuần hành mít tinh, trống ếch rộn ràng, Đa cảm thấy có điều gì to lớn lắm, rồi kháng chiến, giặc tràn vào quê hương, Đa được bạn bè cùng trang đứa bảo ban, các anh, chị cán bộ giác ngộ, Đa được kết nạp vào đội Thiếu nhi Tháng 8 và được làm nhiệm vụ liên lạc. Những lúc xay giã gạo Đa ôm bài văn hóa, khi chăn trâu, cắt cỏ làm nhiệm vụ canh gác, quan sát địch, tối về mau làm xong việc nhà, đi tham gia hội họp, đào hầm bí mật.
2. Diễn biến của trận đánh, quân địch bắt được Phạm Ngọc Đa tra tấn
Sáng sớm 28/8/1953, anh Phúc cán bộ Đoàn xã tổng phụ trách đội Thiếu niên Tháng 8 ở làng Phác Xuyên, triệu tập Thanh niên và các em đội Thiếu niên du kích, trong đó có Phạm Ngọc Đa, anh phổ biến, nhận định tình hình địch nhanh gọn và kế hoạch phối hợp chiến đấu với dân quân du kích. Khi quân địch càn vào làng, sau đó mọi người nhanh chóng về vị trí đã được phân công.
Quân địch đông với vũ khí trang bị tối tân, chúng ồ ạt tấn công vào làng sau nhiều đợt chống trả quyết liệt, quân ta được lệnh rút xuống hầm bí mật. Trong một tình huống bất ngờ, căn hầm bí mật của Đa nằm dưới bàn đế khẩu súng cối của giặc vừa bố trí sau vài loạt đạn bắn, địch thấy đất bị lún đã phát hiện ra cửa hầm. Chúngquăng lựu đạn hơi ngạt xuống hầm bắt được Đa. Chúng dùng dây thừng trói vào một tấm cánh cửa như “bó giò”. Địch dụ dỗ, mua chuộc rồi tra khảo hết sức dã man, Đa làm liên lạc cho du kích, đã đào hầm bí mật che dấu cán bộ, Đa biết nhiều nơi các anh chị cán bộ đang trú ẩn, nhưng Đa vẫn không khai nửa lời.
Quân địch đã dùng dao chặt cụt cánh tay phải của Đa, em ngất đi. Một lúc sau em tỉnh dậy, tên chỉ huy dọa:
- Nếu không khai chỉ hầm,sẽ chặt nốt cánh tay còn lại, song Phạm Ngọc Đa đã hét to:
“- Tao không nói,hầm bí mật để giấu cán bộ, chứ không phải khai cho chúng mày”.Em cắn răng chịu đựng, giữ trọn lòng trung thành với Tổ quốc với nhân dân.
Tức tối và bất lực, bọn giặc dùng dao cắt đùi Đa. Đathét lên vì đau đớn không thể tưởng tượng được.
Bọn định không lấy ở em một lời khai nào, chúng dã man cắt mỗi bên đùi của Đa thành ba khoanh, rồi mổ bụng moi gan em.
Đêm hôm sau, các anh chị du kích, nhân dân trong làng và người chị của Đa đã làm lễ truy điệu chôn cất Phạm Ngọc Đa, trong nỗi đau thương và lòng căm thù giặc sâu sắc. Khi đưa thi thể em đến nơi chôn cất, lòng mọi người đau thắt lại, nước mắt nhòa đi, không ai nhận được em nữa. Một cánh tay đã lìa khỏi vai, bụng bị mổ, chân bị cắt thành khoanh ở đùi...
Tấm gương hy sinh lẫm liệt của người Thiếu niên du kích Phạm Ngọc Đa đã lan nhanh toàn huyện, toàn tỉnh, rồi ra toàn quốc. Ở Tiên Lãng nhân dân và du kích các xã, đơn vị bộ đội làm lễ truy điệu Phạm Ngọc Đa: Với tiếng thét hãy chiến đấu và trả thù cho Phạm Ngọc Đa. Đại đội 295 truy nhận Đa làm em nuôi của đơn vị, để mỗi lần đi đánh giặc là nhớ đến Đa, nhớ đến mối thù này.
3. Ý nghĩa của sự hy sinh dũng cảm
Sự hy sinh oanh liệt của người Thiếu niên dũng cảm Phạm Ngọc Đa, thể hiện tinh thần bất khuất không chịu đầu hàng giặc, tinh thần chiến đấu kiên cường, dũng cảm của người dân Tiên Lãng kiên quyết chiến đấu, chiến thắng. Sự lầm tưởng của bọn giặc, hành động dã man của chúng sẽ làm nhụt tinh thần kháng chiến của nhân dân ta, nhưng sự hy sinh của Phạm Ngọc Đa càng làm tăng thêm sức mạnh lòng căm thù,quyết tâm tiêu diệt bọn giặc dã man, càng thêm tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, Bác Hồ, kháng chiến nhất định thắng lợi hoàn toàn, quê hương được giải phóng.
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 -27/7/1997) Đảng, Nhà nước đã truy tặng liệt sĩ Thiếu nhi Phạm Ngọc Đa danh hiệu cao quý Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân.
Sự hy sinh của Phạm Ngọc Đa góp phần cùng nhân dân, cán bộ xã Bạch Đằng, được tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân. Nhân kỷ niệm 50 năm Tiên Lãng phá càn thắng lợi, huyện xây dựng tượng đài Anh hùng liệt sĩ Phạm Ngọc Đa bên Nhà văn hóa Thiếu nhi huyện.
Gương sáng Phạm Ngọc Đa như “Mặt trời quê hương”tên tác phẩm của Nhà văn Xuân Sách, Em mãi mãi xứng danh với truyền thống quê hương Tiên Lãng anh hùng.
Dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy và chỉ đạo của Thành Đoàn Hải Phòng, Huyện đoàn Tiên Lãng làm tốt công tác giáo dục truyền thống, đạo đức lối sống cho đoàn viên thanh niên đẩy mạnh học tập, tìm hiểu chủ nghĩa Máclênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Nhân kỷ niệm 70 năm Tiên Lãng phá càn thắng lợi (1953-2023) ngày quân và dân chào mừng ngày thành lập Đảng, thành lập Đoàn TNCSHCM và các ngày lễ lớn. Trong năm Huyện đoàntổ chức đoàn viên thăm các địa chỉ đỏ trong huyện như: Nhà tưởng niệm Cố Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng, tượng đài anh hùng liệt sỹ Phạm Ngọc Đa, tổ chức thăm tặng quà cho các lão thành cách mạng, các mẹ Việt Nam anh hùng, các em học sinh nghèo vượt khó... đồng thời thông tin cho các em về các mạng xã hội hiện nay, cách thức để nhận diện tin giả, xấu độc, từ đó nhận biết các tin thật và các phương thức để lan tỏa thông tin tích cực trên mạng xã hội...
Tiếp đó tuổi trẻ Tiên Lãng tiếp tục thực hiện có hiệu quả chương trình “Tuổi trẻ Tiên Lãng chung tay xây dựng Nông thôn mới, Nông thôn mới kiểu mẫu”với các việc làm thiết thực Trồng cây xanh, Vệ sinh môi trường đường làng ngõ xóm, xóa quảng cáo bẩn, chăm sóc các tuyến đường hoa thanh niên...
Thanh niên Tiên Lãng tích cực thực hiện “Năm chuyển đổi số các hoạt động của Đoàn” tham gia đảm bảo trật tự an toàn giao thông, thanh niên với văn hóa giao thông, tình nguyện đảm bảo an sinh xã hội, Truyền thống uống nước nhớ nguồn, Đền ơn đáp nghĩa...Các phong trào tuổi trẻ sáng tạo, tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc, các cuộc vận động hướng về biên giới, biển đảo, bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ... được cụ thể bằng nhiều hoạt động có ý nghĩa, Huyện đoàn tham gia hoạt động do Thành đoàn tổ chức tại đảo Bạch Long Vĩ. Đồng thời tổ chức các chương trình đồng hành với thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp, duy trì 21 câu lạc bộ “Thanh niên phát triển kinh tế” và làm tốt công tác quản lý vốn vay đến 31/10/2023 là 80 tỷ 452 triệu đồng ở 21/21 xã, thị trấn có tổ tiết kiệm và vay vốn do Thanh niên quản lý... Đoàn Thanh niên phụ trách Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh chăm sóc, giáo dục Thiếu niên nhi Đồng, với các phong trào “Thiếu nhi Việt Nam thi đua làm theo 5 điều Bác Hồ dạy”, phong trào “Nghìn việc tốt”; “Thắp sáng ước mơ Thiếu nhi Tiên Lãng”.
Phát huy truyền thống của anh hùng liệt sỹ Phạm Ngọc Đa, tuổi trẻ Tiên Lãng tiếp tục với các phong trào ước mơ vàsáng tạo của thời đại mới, với kinh tế số, xã hội số, khát vọng vươn lên xây dựng quê hương Tiên Lãng, đất nướcgiầu mạnh, phồn vinh./.