1. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống nhận diện thương hiệu du lịch Hải Phòng
(1) Khái niệm thương hiệu điểm đến
Thương hiệu điểm đến (Destination brand), có thể được hiểu là tên, biểu tượng, logo, hay hình ảnh để xác định và phân biệt một địa điểm du lịch. Nhưng xét đến cùng, thương hiệu điểm đến là danh tiếng, là uy tín, là niềm tin, là giá trị cốt lõi của điểm đến trong cảm nhận của du khách.
Xây dựng thương hiệu điểm đến nhằm tạo ra nhận diện khác biệt cho điểm đến, không chỉ tập trung vào việc quảng bá những đặc điểm độc đáo về tự nhiên và văn hóa, mà còn phải làm nổi bật những giá trị, những trải nghiệm mà điểm đến đó mang lại, vượt xa đối thủ cạnh tranh.
(2) Lợi ích của thương hiệu điểm đến
Xây dựng thương hiệu điểm đến là tạo ra một hình ảnh toàn diện và nhất quán cho địa phương. Một thương hiệu mạnh không chỉ thu hút du khách mà còn kích thích họ ở lại lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn và thậm chí quay trở lại trong tương lai, sẵn sàng quảng bá miễn phí cho địa điểm thông qua truyền miệng và mạng xã hội, đồng thời định hướng thu hút đầu tư tạo ra giá trị lâu dài, đóng góp vào sự phát triển kinh tế bền vững và bảo tồn các giá trị tự nhiên, văn hóa độc đáo của địa phương.
Xây dựng thương hiệu điểm đến là yếu tố cơ bản để thúc đẩy du lịch, góp phần phát triển kinh tế địa phương. Thương hiệu điểm đến mạnh giúp một địa phương nổi bật giữa vô số điểm đến khác.
Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt của ngành du lịch hiện nay, việc xây dựng, quản lý và phát triển thương hiệu điểm đến là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển du lịch của bất kỳ địa phương nào.
(3) Các yếu tố cần thiết để xây dựng thương hiệu
Một thương hiệu điểm đến mạnh phải hội tụ các yếu tố: 1). Xây dựng một bộ nhận diện thương hiệu điểm đến chuyên nghiệp với logo, hệ màu và kiểu chữ ấn tượng và thẩm mỹ cao; 2). Câu chuyện thương hiệu điểm đến phản ánh giá trị độc đáo, nổi bật của địa phương, những trải nghiệm mà điểm đến đó mang lại, vượt xa đối thủ cạnh tranh; 3). Tạo ra một slogan ngắn gọn, dễ nhớ, giúp truyền tải thông điệp cốt lõi về địa phương và tạo ấn tượng sâu sắc trong lòng du khách; 4). Các chiến lược truyền thông thương hiệu được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả, điều chỉnh nhận thức của thị trường về địa phương; 5). Các giá trị cốt lõi của điểm đến chính là đặc điểm, tính chất khác biệt khi xác định chiến lược thương hiệu.
(4) Xây dựng hệ thống nhận diện thương hiệu du lịch Hải Phòng
- Bộ nhận diện thương hiệu du lịch Hải Phòng gồm 4 yếu tố: 1). Về biểu trưng (logo): lấy biểu tượng thành phố để làm logo nhận diện thương hiệu du lịch Hải Phòng; 2). Về hệ màu: sử dụng 2 màu chủ đạo là đỏ thắm (màu của hoa phượng vĩ) và màu xanh dương đậm (màu nước biển); 3). Về kiểu chữ: rõ ràng, dễ đọc, thẩm mỹ cao. 4). Slogan của du lịch Hải Phòng được in ở vòng ngoài của logo.
- Slogan du lịch Hải Phòng: Slogan phải ngắn gọn, dễ nhớ, độc đáo và khác biệt giúp truyền tải thông điệp cốt lõi về du lịch thành phố, từ đó truyền cảm hứng và tạo ấn tượng sâu sắc trong lòng du khách. Hải Phòng là địa phương duy nhất trên cả nước vừa có quần đảo là di sản thiên nhiên thế giới, vừa có hệ thống sông ngòi dày đặc, giàu tiềm năng, đồng thời các giá trị văn hóa, lịch sử và các nguồn lực phát triển thành phố cũng gắn liền với sông và biển đảo.
Vì vậy, tác giả đề xuất slogan của du lịch Hải Phòng là: “Du lịch Hải Phòng: bản giao hưởng của những dòng sông và biển đảo”, tên tiếng Anh là: “Haiphong tourism: symphony of rivers and archipelago”.
- Về nhạc hiệu: Nhạc hiệu cho thương hiệu du lịch Hải Phòng cần vừa hào sảng, vừa tươi mới, hấp dẫn như cảm nhận của du khách với đất và người Hải Phòng.
(5) Quản lý và phát triển thương hiệu
- Về sử dụng logo và slogan: Sử dụng logo và slogan thống nhất trong các hoạt động du lịch như: văn phòng phẩm, quảng cáo, truyền thông, quà tặng, biển báo địa danh thắng cảnh, di tích văn hóa, lịch sử và các biển chỉ dẫn trên đường đến các địa danh này.
- Về định vị thương hiệu: xây dựng câu chuyện thương hiệu điểm đến phản ánh giá trị độc đáo, nổi bật của địa phương, những trải nghiệm mà điểm đến đó mang lại, vượt xa đối thủ cạnh tranh. Định vị thương hiệu du lịch Hải Phòng là sự giao hòa của sông và biển đảo với 4 loại hình du lịch chính: 1). Du lịch nghỉ dưỡng; 2). Du lịch văn hóa, lịch sử; 3). Du lịch sinh thái, trải nghiệm, khám phá; 4). Du lịch giải trí, ẩm thực, thể thao. Xây dựng các video ngắn (30 giây hoặc một vài phút) truyền tải câu chuyện điểm đến, phát đi những thông điệp định vị thương hiệu du lịch Hải Phòng.
- Về quảng bá, xúc tiến thương hiệu: thông qua những video ngắn và các ấn phẩm, quà tặng, quà lưu niệm, tác phẩm âm nhạc, điện ảnh… được truyền tải rộng rãi trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội trong nước và quốc tế.
- Về đo lường và hiệu chỉnh kế hoạch quảng bá và xúc tiến: Sau mỗi chiến dịch truyền thông cần có sự đo lường hiệu quả để có sự hiệu chỉnh kịp thời.
2. Xây dựng các sản phẩm du lịch chủ lực, đặc sắc mang bản sắc văn hóa của Hải Phòng
(1) Nhóm sản phẩm du lịch biển, đảo
Khai thác các giá trị biển, đảo tại bán đảo Đồ Sơn, quần đảo Cát Bà, đảo Long Châu, đảo Bạch Long Vĩ. Đây là nhóm sản phẩm cốt lõi của thành phố với 02 hình ảnh đại diện đặc thù riêng có là du lịch xanh đảo ngọc Cát Bà và du lịch đô thị vui chơi giải trí đa năng Đồ Sơn. Sản phẩm du lịch biển đảo phải là sự kết hợp hài hòa giữa tài nguyên biển đảo và văn hóa biển đảo.
- Đối với quần đảo Cát Bà: Chú trọng các giải pháp thu hút đầu tư phát triển sản phẩm du lịch sinh thái; trải nghiệm, khám phá văn hóa biển đảo và sinh kế của ngư dân; du lịch nghỉ dưỡng, du lịch xanh có chất lượng cao gắn với Di sản thiên nhiên thế giới, đặc biệt là thu hút nhà đầu tư có thương hiệu mạnh về du lịch quốc tế để nâng tầm giá trị thương hiệu du lịch biển đảo Cát Bà ra thị trường quốc tế.
- Đối với bán đảo Đồ Sơn: phát triển Đồ Sơn thành đô thị du lịch quốc tế sôi động gồm các sản phẩm dịch vụ nghỉ dưỡng biển, du lịch sinh thái rừng ngập mặn và Đảo Dấu, trải nghiệm lễ hội và văn hóa bản địa, vui chơi giải trí đa năng, vui chơi có thưởng (casino), thể thao (bóng bãi biển, golf), ẩm thực, trung tâm mua sắm, ,... gắn với các mô hình kinh tế đêm và lợi thế của đô thị ven biển gần trung tâm đô thị lõi. Khắc phục mức phụ thuộc vào cảnh quan thiên nhiên (do hạn chế về diện tích bờ biển, chất lượng nước và tác động mạnh từ biến đổi khi hậu).
- Đối với khu vực Cát Bà - Long Châu: phát triển Khu du lịch tầm cỡ quốc tế, du lịch xanh, bền vững, thân thiện với môi trường gắn với phát huy giá trị Di sản thiên nhiên thế giới. Sản phẩm du lịch Cát Bà cần được tiếp cận như một điểm đến xuyên suốt thay vì là tập hợp các điểm du lịch riêng lẻ hiện nay (hang động, vườn quốc gia, các bãi tắm, vịnh Lan Hạ, làng cổ, nhà bè…). Đặt mục tiêu trọng tâm nâng cấp từ mức độ đáp ứng về mặt chức năng hiện nay lên mức độ tạo ấn tượng và trải nghiệm đặc biệt của du khách.
- Đối với đảo Bạch Long Vỹ: khai thác giá trị cảnh quan nguyên sơ giữa biển cả mênh mông và vị trí đảo tiền tiêu của Tổ quốc, giáp với đường phân định biển trên Vịnh Bắc Bộ; xây dựng, phát triển cơ sở vật chất phục vụ khai thác du lịch sinh thái biển tại Bạch Long Vĩ.
- Có chính sách phát triển các hình thức dịch vụ vui chơi giải trí có thưởng (casino, xổ số, đặt cược, trò chơi điện tử có thưởng…) tại 2 khu vực trọng điểm du lịch Đồ Sơn, Cát Bà; phát triển các trò chơi, các môn thể thao mạo hiểm (leo núi, trekking, lặn biển, lướt sóng, lướt ván, kayak, jetski, flyboard) và các dịch vụ cao cấp... góp phần gia tăng chi tiêu của du khách và đa dạng hóa các dịch vụ du lịch.
(2) Nhóm sản phẩm du lịch đường sông
Phát triển du lịch đường sông Hải Phòng trở thành sản phẩm đặc trưng, nổi trội của du lịch Hải Phòng, trọng tâm là 3 hành lang cảnh quan sông: Sông Cấm, Sông Lạch Tray và Sông Văn Úc. Kết nối du lịch đường bộ, đường sắt, đường sông tạo sản phẩm du lịch liên hoàn, độc đáo, hấp dẫn. Phát triển một số tuyến trọng điểm đạt đẳng cấp quốc tế. Sản phẩm du lịch đẳng cấp quốc tế là sản phẩm có tài nguyên du lịch tự nhiên và văn hóa nổi trội; dịch vụ du lịch đạt tiêu chuẩn cao cấp; lòng hiếu khách được thể hiện bằng sự thấu cảm và tương tác tinh tế trong mọi dịch vụ; có nhiều sự lựa chọn cho du khách; du khách được tham gia, trải nghiệm, cá nhân hóa ở mức độ cao; đủ sức cạnh tranh với các điểm đến nổi tiếng trên thế giới. Trước mắt xây dựng 2 luồng tuyến trọng điểm, đẳng cấp quốc tế gồm: 1). Tuyến du lịch sông – biển: Cảng Hoàng Diệu-Bến Gót (Đồng Bài)-Vịnh Lan Hạ; 2). Tuyến du lịch sông: Cảng Hoàng Diệu-Bến Du thuyền Vũ Yên-sông Bạch Đằng-Khu di tích Bạch Đằng Giang-sông Ruột Lợn và về Cảng Hoàng Diệu. Xây dựng 2 tuyến chất lượng cao: 1). Tuyến du lịch đường sông nội đô: Mom Thủy Đội-sông Tam Bạc; 2). Tuyến du ngoạn ngắm cảnh và thưởng thức ẩm thực trên sông: Cảng Hoàng Diệu-cầu Bạch Đằng và quay về cảng Hoàng Diệu. Tương lai sẽ mở rộng các tuyến lên bến Vạn Kiếp, Côn Sơn, Kiếp Bạc hoặc đi Hà Nội và đến các di sản đồng bằng sông Hồng.
(3) Nhóm sản phẩm du lịch đô thị gắn với phát triển kinh tế đêm
- Phát triển trung tâm đô thị lõi trở thành trung tâm văn hóa, lịch sử, ẩm thực; trung tâm thương mại - dịch vụ, vui chơi giải trí hiện đại gắn với phát triển kinh tế đêm đặc trưng phố Cảng, nhộn nhịp hàng đầu miền Bắc.
- Du lịch đô thị Cảng Hải Phòng: nâng cấp Food Tour, phát triển Hải Phòng City Tour: khai thác kết hợp cảng biển, sông nội đô và đô thị Hải Phòng, tạo sản phẩm đặc trưng, dấu ấn cho Hải Phòng. Phát triển hệ thống các sản phẩm, dịch vụ du lịch trên cơ sở khai thác các giá trị nổi bật về văn hóa, lịch sử, kiến trúc, ẩm thực, đặc trưng đất và người Hải Phòng. Tham quan và vui chơi giải trí cuối tuần gắn với đặc trưng đô thị cảng lâu đời của Hải Phòng: khu phố cổ với nhiều tòa nhà kiến trúc Pháp cổ, cảng Hoàng Diệu, nhà hát Thành phố, dải vườn hoa trung tâm, tượng đài nữ tướng Lê Chân, hệ thống điểm di tích, bảo tàng, các điểm check-in... Phát triển các dịch vụ khác như du thuyền ẩm thực, nhà hàng thủy cung, âm nhạc đường phố, phòng trà ca nhạc, điểm trình diễn âm nhạc truyền thống, các hoạt động giải trí về đêm, phố ẩm thực, mua sắm, điểm check - in ... tăng giá trị trải nghiệm của du khách.
(4) Nhóm sản phẩm du lịch thể thao chuyên đề (golf) kết hợp nghỉ dưỡng:
- Tập trung ưu tiên phát triển hệ thống sân golf đạt tiêu chuẩn quốc tế, thực hiện các giải pháp kết nối, quảng bá, hỗ trợ phát triển loại hình này thông qua việc kết nối các sân golf, tổ chức các giải đấu, các sự kiện giao lưu bộ môn golf trong phạm vi các câu lạc bộ, quốc gia và mở rộng. Kết nối việc khai thác 4 sân golf đang hoạt động, tập trung đẩy nhanh tiến độ các dự án mở rộng và các dự án trong tương lai với mục tiêu phát triển Hải Phòng thành trung tâm của loại hình thể thao này (quy mô 8 - 10 sân tiêu chuẩn) với lợi thế lớn của Hải Phòng về đa dạng cảnh quan, núi đồi, sông biển và vị trí tiếp cận hợp lý giữa các sân, phù hợp với thị trường khách hàng tiềm năng của Hải Phòng (khách quốc tế: Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc là các thị trường có lượng khách chơi golf lớn và hạn chế điều kiện chơi vào mùa đông); khách du lịch nội địa từ đô thị lớn (Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh).
- Chú trọng liên kết hệ thống các sân golf và khu nghỉ dưỡng cao cấp (nghỉ dưỡng biển đảo, nghỉ dưỡng gắn với suối khoáng nóng), chăm sóc sức khỏe, gia tăng giá trị trải nghiệm và lan tỏa trải nghiệm mới lạ, hấp dẫn cho khách du lịch, đồng thời kéo dài ngày lưu trú của khách.
(5) Nhóm sản phẩm du lịch văn hóa
- Du lịch văn hóa có thể phát triển thành sản phẩm du lịch độc lập, tuy nhiên trong thực tế, du lịch văn hóa thường kết hợp với các loại hình du lịch khác.
- Du lịch văn hóa, lịch sử gắn với các di tích lịch sử, các giá trị văn hóa truyền thống: Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm, Khu tưởng niệm Vương triều Mạc, Khu di tích Bạch Đằng Giang, Bến K15, Bến Nghiêng, Từ Lương Xâm, các bảo tàng là các di tích có vai trò quan trọng và gắn với các khu vực du lịch trọng điểm, trở thành điểm nhấn tăng sức cạnh tranh cho du lịch Hải Phòng. Chú trọng khôi phục các hoạt động trải nghiệm lịch sử gắn với những đặc trưng của các di tích, như: 1). Trải nghiệm các cuộc thi khoa cử thời phong kiến, các sinh hoạt văn học, nghệ thuật triều nhà Mạc cho học sinh các lứa tuổi; 2). Trải nghiệm tìm hiểu tri thức khoa học thời xưa cho học sinh, sinh viên (thi ca, tứ thư ngũ kinh...); 3). Phát triển du lịch lịch sử văn hoá - hướng về cội nguồn (con đường di sản Cái Bèo - Bạch Đằng Giang - Núi Voi - Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm - Khu tưởng niệm Vương triều Mạc) trở thành sản phẩm đại diện cho Hải Phòng về văn hóa, lịch sử.
- Phát triển các khu vui chơi giải trí và hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao đường phố kết hợp ẩm thực, mua sắm… tại phố đi bộ Hải Phòng và các khu phố chuyên đề như khu phố ẩm thực, khu phố Pháp, khu phố chợ… Xây dựng các chương trình biểu diễn nghệ thuật truyền thống, đương đại, show diễn thực cảnh tái hiện tinh tế đặc trưng của vùng đất và con người Hải Phòng,… tập trung mạnh vào 3 trung tâm: Đồ Sơn, Cát Bà, đô thị hiện hữu. Phát triển nhóm sản phẩm vui chơi giải trí và biểu diễn nghệ thuật trở thành điểm nhấn thu hút khách du lịch.
(6) Nhóm các sản phẩm bổ trợ: du lịch đường sắt, du lịch học đường, du lịch nông thôn, du lịch sinh thái rừng ngập mặn, du lịch tín ngưỡng, du lịch MICE...
3. Đưa du lịch trở thành động lực phát triển của thành phố
3.1. Kịch bản phát triển du lịch Hải Phòng đến năm 2030
Số lượng khách du lịch: 20.000.000 lượt trong đó khách quốc tế chiếm 14 - 15%; Số phòng lưu trú: 9.000 phòng hoặc có thể tăng lên đến 59.000 phòng nếu tăng trưởng đột phá; Số lao động trực tiếp trong ngành du lịch: 23.000 người, số lao động gián tiếp gấp 2,3 lần số lao động trực tiếp; Tổng thu từ du lịch: 25.500, đạt 65.000 tỷ đồng nếu tăng trưởng đột phá; Tỷ trọng ngành du lịch trong GRDP: 4,19% - 5% hoặc trên 8% nếu tăng trưởng đột phá; Nhu cầu đầu tư du lịch: 30.600 tỷ đồng hoặc 106.400 tỷ đồng nếu tăng trưởng đột phá.
Kịch bản trên là áp dụng cho Hải Phòng hiện nay, sau khi sáp nhập với Hải Dương, thì các chỉ số trên sẽ tăng lên khoảng 1,5 lần.
3.2. Để du lịch trở thành động lực phát triển kinh tế xã hội của Hải Phòng
(1) Hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển du lịch: 1). Xây dựng và thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư vào du lịch (thuế, đất đai, tín dụng…); 2). Cải cách thủ tục hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp; 3). Rà soát, bổ sung và cập nhật quy hoạch phát triển du lịch phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển du lịch trong nước và quốc tế.
(2) Đầu tư phát triển hạ tầng du lịch hiện đại, đồng bộ: 1). Nâng cấp hệ thống giao thông kết nối các điểm đến (đường bộ, sân bay, cảng biển, đường sắt, đường sông...); 2) Phát triển các khu nghỉ dưỡng, trung tâm hội nghị, khách sạn cao cấp, khu vui chơi giải trí tầm cỡ khu vực và quốc tế; 3) Ứng dụng công nghệ số vào quản lý và trải nghiệm du lịch (bản đồ số, vé điện tử, hướng dẫn thông minh...). Xây dựng và hoàn thiện hệ sinh thái du lịch thông minh gồm 5 hợp phần: quản lý thông minh, điểm đến thông minh, doanh nghiệp thông minh, hướng dẫn viên thông minh và du khách thông minh.
(3) Phát triển sản phẩm du lịch chất lượng cao, độc đáo, khác biệt mang bản sắc tự nhiên và văn hóa Hải Phòng: 1). Tập trung phát triển 5 nhóm sản phẩm chủ lực như trình bày ở phần trên theo hướng phát triển du lịch đêm, du lịch xanh, du lịch trải nghiệm…; 2). Phát triển một số sản phẩm du lịch đẳng cấp quốc tế với quy mô lớn, dịch vụ khác biệt, có sức cạnh tranh vượt trội so với các địa phương lân cận; 3). Tăng cường kết nối liên kết vùng tạo thêm nhiều trải nghiệm cho du khách, tránh trùng lặp và nhàm chán.
(4) Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch:1). Hoàn thiện hệ thống nhận diện thương hiệu du lịch Hải Phòng, xây dựng câu chuyện thương hiệu khác biệt, hấp dẫn, an toàn, thân thiện, quản lý và phát triển thương hiệu chuyên nghiệp, hiệu quả; 2) Tăng cường, đẩy mạnh truyền thông quốc tế, hợp tác với các nền tảng mạng xã hội và hãng truyền thông lớn; 3). Tham gia các hội chợ du lịch quốc tế, tổ chức fam trip, press trip quốc tế.
(5) Phát triển nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao:1). Đổi mới chương trình đào tạo du lịch theo chuẩn quốc tế, tập trung vào 4 năng lực: năng lực chuyên môn, năng lực phục vụ khách, năng lực số và năng lực ngoại ngữ; 2). Tăng cường liên kết giữa nhà trường – doanh nghiệp – cơ quan quản lý; 3) Đào tạo mỗi nhân lực du lịch trở thành một đại sứ du lịch truyền cảm hứng tới du khách.
(6) Huy động hiệu quả nguồn lực xã hội: 1). Khuyến khích, thu hút đầu tư của doanh nghiệp tư nhân trong nước và nhà đầu tư nước ngoài; 2). Tạo cơ chế hợp tác công – tư (PPP) trong phát triển hạ tầng và dịch vụ; 3). Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ, hộ gia đình tham gia làm du lịch cộng đồng.
(7) Phát triển du lịch bền vững: 1). Đảm bảo cân bằng phát triển du lịch với văn hóa và môi trường; 2) Không làm giả văn hóa, không nhàm hóa lễ hội, không đánh đổi sự phát triển với việc làm tổn hại giá trị văn hóa truyền thống và suy giảm tài nguyên môi trường; 3). Tuyên truyền nâng cao ý thức người dân và du khách về du lịch bền vững.
KẾT LUẬN: Xây dựng thương hiệu du lịch Hải Phòng trở thành thương hiệu mạnh, xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù mang bản sắc văn hóa thành phố, phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, khi đó du lịch sẽ trở thành động lực phát triển kinh tế xã hội Hải Phòng.