1. Đặt vấn đề
Hải Phòng là cửa ngõ quan trọng của miền Bắc Việt Nam, là trung tâm luân chuyển hàng hóa xuất - nhập khẩu chính phục vụ phát triển kinh tế xã hội của miền Bắc do các đặc điểm địa lý quan trọng của Hải Phòng. Không phải ngẫu nhiên, khi người Pháp vào Việt Nam, họ lựa chọn phát triển hệ thống cảng biển tại Hải Phòng thay vì các tỉnh ven biển bắc bộ khác như Quảng Ninh, Thái Bình... Với đặc điểm địa lý quan trọng, trong suốt quá trình ổn định kinh tế, phát triển đất nước, Hải Phòng thường xuyên nhận được sự quan tâm trọng điểm của TƯ.
Hình 1. GRDP Hải Phòng 2016 - 2021
Nguồn: Cục thống kê Hải Phòng, tác giả xử lý số liệu
GRDP của thành phố Hải Phòng có sự tăng trưởng nhanh trong những năm 2020, 2021, mặc dù có những quý tốc độ tăng trưởng sụt giảm so với cùng kỳ năm trước nhưng về cơ bản tổng giá trị GRDP vẫn tăng. Như vậy có thể chứng minh được công tác điều hành, phát triển kinh tế của UBND thành phố Hải Phòng thông qua các Sở, Ban, Ngành có hiệu quả. Tuy nhiên cũng cần phải tìm hiểu sâu hơn và để có được những số liệu cụ thể, phản ánh thực trạng công tác điều hành của các Sở, Ban, Ngành và mức độ ảnh hưởng đối với các tổ chức doanh nghiệp trong thành phố, nhóm nghiên cứu đã thực hiện hoạt động nghiên cứu thông qua phiếu điều tra đối với các Sở, Ban, Ngành và các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hải Phòng.
2. Phân tích vấn đề
Hình 2. Tình hình triển khai chính sách của các Sở tại Hải Phòng
Nguồn: Số liệu điều tra của nhóm nghiên cứu
Thông qua kết quả điều tra cho thấy, về cơ bản các Sở trên địa bàn Hải Phòng đã và đang triển khai tốt các chính sách của Nhà nước và thành phố xuống các doanh nghiệp, trong đó đặc biệt tốt là Sở Du lịch và Cục Thuế Hải Phòng. Hai Sở này đã thực hiện triển khai chính sách nhanh chóng và thường xuyên cập nhật các thông tin cho các doanh nghiệp trong khu vực quản lý của mình, đảm bảo hướng tới một mục tiêu phát triển Hải Phòng thành một thành phố du lịch theo nghị quyết của thành phố, đồng thời đảm bảo các doanh nghiệp nắm rõ những quy định mới trong tài chính và đóng thuế cho Nhà nước, nhất là trong giai đoạn 2019 - 2021 khi dịch Covid - 19 hoành hành buộc Chính phủ phải đưa ra những chính sách tài chính nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp.
Riêng đối với Sở Công thương, hầu hết các tiêu chí chỉ đạt mức trung bình, và một tiêu chí duy nhất đạt điểm tốt là nhanh chóng phổ biến chính sách mới bằng văn bản tới các doanh nghiệp. Như vậy trong trường hợp một vài doanh nghiệp không nắm rõ nội dung của chính sách sẽ phải mất nhiều thời gian hơn để được làm rõ thông qua hội nghị, hội thảo, các phản hồi từ phía doanh nghiệp cũng chậm hơn, trong trường hợp này có thể ảnh hưởng chậm chễ tới hoạt động quản lý và xây dựng kế hoạch của doanh nghiệp.
Tóm lại công tác triển khai thông tin về chính sách xuống các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Hải Phòng đang được các sở tại thành phố Hải Phòng làm tốt, tuy nhiên cần phải xem xét một vấn đề tại sao thông tin phản hồi từ doanh nghiệp đến sở về chính sách lại chỉ ở mức trung bình như đối với Sở KH&ĐT, Sở Tư pháp, Sở Tài chính. Đồng thời cũng cần làm rõ tại sao việc triển khai thông tin chính sách của Sở Công thương chỉ đạt ở mức trung bình.
Hình 3. Tình hình quản lý các doanh nghiệp vừa và nhỏ của các Sở tại Hải Phòng
Nguồn: Số liệu điều tra của nhóm nghiên cứu
Từ kết quả điều tra tình hình thực hiện quản lý của các sở đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Hải Phòng cho thấy duy nhất Sở Tư pháp không cho kết quả phản hồi, nguyên nhân có thể Sở Tư pháp mặc định sở không trực tiếp quản lý doanh nghiệp trong lĩnh vực pháp lý mà chỉ thực hiện hoạt động tư pháp. Đối với 7 sở còn lại hầu hết các chỉ số đều trên mức trung bình, riêng Sở Công thương có một chỉ số dưới trung bình phản ảnh sở đang thiếu nhân lực, Sở Tài chính có 2 chỉ số dưới mức trung bình gồm phối hợp với các cơ quan chức năng kiểm tra, kiểm soát doanh nghiệp và minh bạch hóa kiểm tra, kiểm soát doanh nghiệp. Thiết nghĩ đối với 02 chỉ tiêu này, sở cần phải thực hiện tốt hơn để đảm bảo sự lành mạnh tài chính đối với các doanh nghiệp.
Ngoài ra một vấn đề rất lớn đối với hầu hết các sở (8/9 sở) là lượng khiếu nại của doanh nghiệp luôn ở mức cao trong đó đặc biệt là Sở Tài chính. Điều này hoàn toàn phù hợp với tình hình triển khai thông tin chính sách xuống doanh nghiệp trong đó có hoạt động hội nghị, hội thảo còn thấp, nhận và phản hồi nội dung hỏi về chính sách của các doanh nghiệp chưa cao.
Hình 4. Tình hình hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ của các Sở tại Hải Phòng
Nguồn: Số liệu điều tra của nhóm nghiên cứu
Đối với tình hình hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Hải Phòng theo lĩnh vực quản lý, về cơ bản các sở đã thực hiện tốt nhiệm vụ hỗ trợ của mình, trong đó cục thuế đã thực hiện với điểm số cao nhất, cũng có nghĩa tình hình thực hiện hoạt động đóng thuế của các doanh nghiệp đạt kết quả cao, tuy nhiên thực tế vẫn còn tình trạng nợ đọng thuế tại một số doanh nghiệp, vì vậy cũng cần đánh giá hoạt động hỗ trợ giải quyết vướng mắc của cục thuế đối với doanh nghiệp trên khía cạnh nguyên nhân nợ đọng thuế. Ngoài cục thuế, sở KH&ĐT và sở GTVT cũng đã thực hiện tương đối tốt hoạt động hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong đó đối với Sở KH&ĐT có 4 vấn đề chỉ đạt ở mức tốt, Sở GTVT có 6 vấn đề đạt mức tốt. Bên cạnh đó sở Tài chính trong hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ ở mức trung bình, điều này cũng phản ánh thực trạng nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Hải Phòng còn vướng mắc tài chính, chưa được sự hỗ trợ cần thiết để tiếp cận tốt hơn với các nguồn đầu tư hoặc các vấn đề tài chính khác.
Sở Du lịch đã thực hiện tốt hầu hết mọi hỗ trợ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, tuy nhiên đối với việc trích kinh phí hỗ trợ, sở đạt điểm rất thấp, một phần do kinh phí hạn chế, một phần do cơ chế chính sách về tài chính hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ trên địa bàn Hải Phòng trong nhiệm vụ du lịch - dịch vụ chưa đảm bảo.
Tóm lại, thông qua kết quả nghiên cứu hoạt động tiếp nhận văn bản và xử lý, phân loại văn bản cho thấy, tất cả các nhân viên thực hiện nhiệm vụ này đều có nghiệp vụ cao, 100% các văn bản, chính sách mới được cập nhật nhanh chóng, 90% các văn bản được phân loại nhanh với mức độ chính xác cao. Công tác tổ chức nghiên cứu tìm hiểu văn bản, chính sách mới cũng được các Sở, Ban, Ngành tổ chức thực hiện tốt qua đó đảm bảo nội dung chính xác khi triển khai xuống cơ sở, cũng nhờ đó việc phản hồi với Chính Phủ và các cơ quan ngang bộ được thực hiện tốt. Tuy vậy công tác phân loại văn bản cũng còn một số tồn đọng, một số đơn vị còn chưa thực hiện tốt công tác này. Đây là một công việc rất quan trọng, mà nhờ đó các công tác triển khai, lưu trữ, tra cứu sẽ đơn giản, nhanh chóng và chính xác hơn.
3. Giải quyết vấn đề
Mặc dù trong những năm qua, hoạt động quản lý của các Sở, Ban, Ngành đã được nâng cao hiệu quả hoạt động, gắn kết hơn với các doanh nghiệp trên địa bàn Hải Phòng, tuy nhiên vẫn còn những hạn chế nhất định. Để khắc phục những hạn chế này, cần nhất phải tăng cường mối liên kết với các doanh nghiệp trong khu vực quản lý bằng việc xây dựng kênh liên lạc trực tuyến dựa trên nền tảng WEB. Mặc dù hầu hết các cơ quan thuộc Sở, Ban, Ngành tại Hải Phòng đều đã có website, tuy nhiên đã lạc hậu và chỉ có tính thông tin, thiếu tính liên kết, thông tin khá nhiều nhưng chưa phân loại một cách khoa học nên các đối tượng tiếp cận dễ bị rối thông tin. Vì vậy nhất thiết cần phải xây dựng lại website hiện đại hơn, khoa học hơn và
nhất thiết phải chú trọng mức độ tương tác cao giữa người quản lý và các đối tượng là các doanh nghiệp, người dân. Trong các cuộc họp quan trọng liên quan đến chủ trương, chính sách tại UBND thành phố hoặc tại các Sở, Ngành, nên đưa hình ảnh trực tiếp trên website đồng thời trong một số trường hợp cần có sự góp mặt online của các doanh nghiệp để họ có thể góp ý vào các dự thảo, qua đó tăng tính công minh đồng thời bám sát thực tế của các chính sách, đạt được nhiều sự đồng thuận của các doanh nghiệp và hạn chế được phải điều chỉnh chính sách thay cho phương thức lấy ý kiến về chính sách thông qua mẫu phiếu điều tra hiện tại.
Cùng với phát triển lại website có tính hiện đại hơn, UBND thành phố cần chỉ đạo các sở, ngành thường xuyên tổ chức hội thảo kết nối doanh nghiệp. Việc hội thảo kết nối doanh nghiệp cần được tổ chức đi từ cấp dưới đi lên, từ đó tìm ra những ý tưởng kinh doanh, ý tưởng hoàn thiện hoạt động quản lý, tăng cường năng lực quản lý nhà nước, phù hợp với đặc trưng của từng ngành, nghề, từng khu vực kinh tế. Hiện nay hoạt động kết nối doanh nghiệp thường được tổ chức bởi UBND, một số Sở và chủ yếu tại VCCI thường 2 lần/năm dẫn đến hiệu quả chưa cao. Việc bồi dưỡng kiến thức về luật pháp, chủ trương, chính sách chưa đạt được hiệu quả cao do ít tổ chức kết nối doanh nghiệp và chưa có những biện pháp tuyên truyền phù hợp với các doanh nghiệp.
Cũng cần phải phân nhiệm cho các Sở, Ban, Ngành thực hiện tư vấn chuyên ngành về chính sách, pháp luật, chủ trương cho các doanh nghiệp thông qua đường dây nóng, email với tinh thần thân thiện, gần gũi và đảm bảo chuyên môn. Việc này sẽ giúp các doanh nghiệp hiểu và tuân thủ tốt chính sách pháp luật, chủ trương của nhà nước, của thành phố.
Mặc dù chính sách đổi mới, cải cách hành chính đã đạt nhiều thành công, tuy nhiên một vấn đề được đặt ra là người dân, doanh nghiệp vẫn tồn tại tư tưởng ngại tiếp xúc với các cơ quan hành chính mà một nguyên nhân lớn là thái độ thân thiện của nhân viên hành chính, cán bộ công chức còn hạn chế. Để cải thiện tình trạng này, nhất thiết cần tổ chức cho toàn bộ nhân viên, công chức hành chính tham gia các khóa học ngắn hạn về giao tiếp, về quản trị hành chính công, tâm lý học quản trị công... đồng thời cán bộ quản lý cần nâng cao tinh thần “vì dân phục vụ” và áp đặt tinh thần này tới toàn bộ nhân viên, công chức hành chính.
Bên cạnh đó, cũng cần xem xét nâng cao mức thu nhập của người lao động trong Sở, Ban, Ngành, qua đó nâng cao trách nhiệm và thái độ làm việc của người lao động, cố gắng đưa mức thu nhập của người lao động lên bằng hoặc cao hơn mức sống trong khu vực. Đây sẽ là động lực tích cực nhất giúp người lao động năng động hơn, làm việc tích cực hơn, hạn chế các tiêu cực. Hiện nay, toàn thành phố Hải Phòng có tổng số cán bộ, công chức, viên chức là 40.098 người, giảm 4.772 người so với giai đoạn 2015-2021. Mặc dù thành phố đã có chủ trương trong thời gian 5 năm từ 2022-2026, Hải Phòng dành hơn 6.718 tỷ đồng để chi thu nhập bình quân tăng thêm cho cán bộ, công chức, viên chức thuộc thành phố quản lý. Trong đó, năm 2022 là hơn 1.015 tỷ đồng; trong năm 2023 là hơn 1.249 tỷ đồng; các năm từ 2024-2026 mỗi năm hơn 1.484 tỷ đồng. Tuy nhiên với số tiền cần chi ra tính trên 40.098 người/năm thì về cơ bản mức thu nhập bình quân của cán bộ, công chức vẫn còn thấp hơn nhiều so với mặt bằng thu nhập và đời sống xã hội. Trong khi đó áp lực công việc lớn làm cho một bộ phận công chức, viên chức tìm cách né việc, tránh việc, tranh thủ làm việc khác, thậm chí hạch sách, nhũng nhiễu người dân, doanh nghiệp. Vì vậy nhất thiết thành phố phải xây dựng một cơ chế lương nội bộ riêng của thành phố, trích từ ngân sách thành phố để đảm bảo mức thu nhập của công chức, viên chức phải tối thiểu phải tăng 20% đến 25% so với năm trước, phấn đấu đến 2030 lương của công chức, viên chức thành phố Hải Phòng cao hơn mặt bằng sống cả nước. Đi cùng với chính sách tăng lương, tăng thu nhập, cũng cần mạnh mẽ, kiên quyết sàng lọc lại đội ngũ công chức, viên chức đảm bảo giảm số lượng lao động, tăng chất lượng lao động, phục vụ xã hội, nhân dân và doanh nghiệp hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy danh hiệu Thành phố đáng sống nhất Việt Nam./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Võ Kim Sơn (2004), Giáo trình Hành chính công, NXB ĐHQG Hà Nội.
2. Bùi Văn Quyết (2010), Giáo trình quản lý hành chính công, NXB Tài Chính.
3. Số liệu thống kê, Cục Thống kê Hải Phòng 8/2022.
4. Số liệu điều tra của nhóm nghiên cứu khoa QTC, Đại học Hàng hải Việt Nam, 12/2022.