1. Quan điểm phát huy vai trò của các Hiệp hội trong việc hỗ trợ, kết nối các doanh nghiệp vừa và nhỏ Hải Phòng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu
Theo pháp luật hiện hành, Hiệp hội các doanh nghiệp là một tổ chức xã hội - nghề nghiệp của các doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng (tài khoản tiền Việt Nam và ngoại tệ) tại ngân hàng; tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản, tự chịu trách nhiệm, tự trang trải về tài chính phù hợp quy định pháp luật Việt Nam và điều lệ Hiệp hội được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.
Khi Việt Nam gia nhập WTO, Nhà nước chủ trương sẽ không can thiệp sâu vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, vì thế vai trò của các hiệp hội ngành, nghề càng được nâng cao. Điều này đã được thể hiện qua việc số đông các trường hợp tranh chấp, dàn xếp trong thương mại quốc tế là do các hiệp hội đứng ra thực hiện, cùng với sự hỗ trợ của Nhà nước. Trải qua quá trình vận động phát triển đã có sự chuyển biến rất lớn về vai trò và hiệu quả hoạt động của các hiệp hội ngành, nghề trong đời sống kinh tế – xã hội so với trước. Hiện nay, có nhiều doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân đã tự liên kết và thành lập hiệp hội doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu hoạt động kinh doanh của mình.
Hiệp hội ngành, nghề là một tổ chức không thể thiếu trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội địa phương. Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng, hiệp hội tại Việt Nam cần phải chủ động hơn, đặc biệt là trong những công tác phối hợp với các tổ chức chuyên môn, cơ quan nhà nước nhằm nâng cao chất lượng hoạt động và mở rộng quy mô hơn. Một số vấn đề khiến cho tình trạng hiệp hội hoạt động không còn hiệu quả và gây ra nhiều phiền hà cho doanh nghiệp chính là tình trạng thiếu chủ động, đề xuất cho các ban ngành, bộ đưa ra những phương hướng giải quyết để khắc phục. Bên cạnh đó, sau khi gia nhập WTO không lâu, Việt Nam đã phải đối mặt
với những vụ kiện bán phá giá, liên quan đến vấn đề bản quyền. Chính vì điều này khiến cho các hiệp hội rơi vào tình trạng lúng túng và nhận thức được sự khiếm khuyết về nhân sự có chuyên môn. Việc tham gia và tổ chức các hiệp hội không còn năng động và nhộn nhịp như trước nữa. Hoạt động của các hiệp hội ngày càng trở nên e ngại với những vấn đề liên quan đến quốc tế, vì sợ va chạm và rủi ro, trách nhiệm pháp lý cao. Các thành viên trong hiệp hội còn yếu kém trong công tác quản lý và đưa ra những chính sách hiệu quả mang tính chiến thuật để dẫn dắt doanh nghiệp nói riêng và góp phần vào sự phát triển của các doanh nghiệp nói chung
2. Giải pháp phát huy vai trò của các Hiệp hội nói chung trong việc hỗ trợ, kết nối các doanh nghiệp vừa và nhỏ Hải Phòng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu
2.1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực bộ máy lãnh đạo của các Hiệp hội
Một trong số những nguyên nhân làm hạn chế năng lực hoạt động của các Hiệp hội nói chung và các Hiệp hội trong 3 lĩnh vực: sản xuất ô tô, đóng tàu, điện tử đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Hải Phòng nói riêng chính là năng lực của ban lãnh đạo Hiệp hội vẫn chưa phát huy hết. Do đó, để có thể nâng cao được vai trò của Hiệp hội thì trước hết cần phải hoàn thiện bộ máy tổ chức của các Hiệp hội trên cơ sở xác định rõ các chức năng, nhiệm vụ. Việc hình thành một cơ chế hoạt động động và quản lý bảo đảm dân chủ, bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần nhằm mang lại lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp thành viên.
Việc hoàn chỉnh mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của bộ máy lãnh đạo Hiệp hội trong 3 lĩnh vực sản xuất ô tô, đóng tàu và điện tử cần thực hiện theo hướng hình thành các tổ chức chuyên trách, nghiên cứu và giúp đỡ các doanh nghiệp đẩy mạnh xuất khẩu, tăng cường hội nhập quốc tế và nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp sản xuất ô tô, đóng tàu và điện tử tại Hải Phòng.
Năng lực hoạt động của các Hiệp hội phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ cán bộ của các hiệp hội. Các Hiệp hội cần phải chủ động hơn trong công tác cán bộ. Các Hiệp hội cần lựa chọn những cán bộ am hiểu công việc, có uy tín, nhiệt tình với công tác của Hội. Chủ tịch các Hiệp hội cần là thành viên trưởng thành từ đội ngũ quản lý kinh doanh trong lĩnh vực được tập thể tín nhiệm bầu ra, tránh tình trạng một quan chức kiêm nhiệm hoặc hết nhiệm kỳ công tác ở cơ quan chính quyền thì chuyển sang công tác hiệp hội để kéo dài thời gian công tác. Các Hiệp hội cần khắc phục xu hướng chọn quan chức nghỉ hưu làm Chủ tịch Hiệp hội.
Lãnh đạo của mỗi Hiệp hội cần có sự liên kết với các Hiệp hội thuộc các lĩnh vực khác nhưng có sự liên quan đến ngành hàng của Hiệp hội mình để tạo ra sự phối hợp giữa các ngành hàng, nâng cao hiệu quả xuất khẩu. Các Hiệp hội cũng nên xem xét việc hình thành câu lạc bộ Hiệp hội các tổ chức kinh tế, tạo môi trường hoạt động, giao lưu, trao đổi giữa các hiệp hội.
Ngoài ra, nhằm tăng hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, mỗi Hiệp hội nên có các bộ phận chuyên trách với các cán bộ có năng lực đảm nhiệm công tác này. Việc cải tiến công tác tổ chức bộ máy, sắp xếp, tổ chức lại các bộ phận của lãnh đạo Hiệp hội cần nâng cao tiêu chí loại bỏ tính hình thức, bảo đảm tính chuyên nghiệp hóa của các Hiệp hội. Các thành viên của các Hiệp hội cần đề cử những cán bộ có trình độ chuyên môn cao, ngoại ngữ tốt, năng động, nhiệt tình để tham gia vào bộ phận văn phòng của các Hiệp hội, đảm bảo hoàn thành tốt các nhiệm vụ của Hiệp hội mình.
Các Hiệp hội cũng cần tổ chức thường kỳ các cuộc gặp mặt với các doanh nghiệp để công khai đối thoại trực tiếp, giải quyết nhanh chóng, kịp thời những vướng mắc và khiếu nại của các doanh nghiệp. Chấn chỉnh công tác thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp theo đúng các quy định hiện hành của pháp luật và đảm bảo sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước, không cản trở hoạt động bình thường của các Doanh nghiệp.
Phương thức hoạt động, hợp tác rộng rãi giữa các thành viên cần được đổi mới, mở rộng hợp tác quốc tế; tiếp tục nâng cao vai trò đại diện cho các Doanh nghiệp và làm đầu mối phối hợp hành động giữa các doanh nghiệp, thúc đẩy liên kết cùng có lợi, hỗ trợ các Doanh nghiệp trong chuyển giao bí quyết công nghệ, kinh nghiệm quản lý, trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các thành viên trong tranh chấp thương mại, xử lý tốt mối quan hệ kinh tế giữa các hội viên.
Hiện nay, công tác Hiệp hội còn khá mờ nhạt ở Việt Nam. Thực tế, hoạt động của các Hiệp hội có nhiều điểm chung nên việc thường xuyên tổ chức các cuộc trao đổi về nghiệp vụ, thông tin sẽ rất bổ ích. Các cán bộ hoạt động chuyên trách của các Hiệp hội cần được tổ chức tập huấn, có thể xem xét mời các chuyên gia trong và ngoài nước thuyết trình, chia sẻ về nội dung phương thức, kinh nghiệm hoạt động của các Hiệp hội.
2.2. Tiếp tục đổi mới tổ chức và nâng cao hiệu quả hoạt động của các Hiệp hội
Thứ nhất, cần xác định rõ, vai trò của hiệp hội doanh nghiệp chỉ thực sự được phát huy khi các hiệp hội doanh nghiệp loại bỏ được tư tưởng trông chờ, ỷ lại vào sự hỗ trợ về trụ sở và kinh phí hoạt động của Nhà nước. Điều này trái với tính chất của hiệp hội, đó là tổ chức tự nguyện, tự quản, tự chịu kinh phí… Nếu tư tưởng này không nhanh chóng thay đổi thì chính các hiệp hội doanh nghiệp khó có thể phát triển và thực hiện được tốt vai trò của mình.
Thứ hai, các hiệp hội doanh nghiệp phải được xây dựng để trở thành chỗ dựa vững chắc của các hội viên doanh nghiệp chứ không phải chỉ là một tổ chức mang tính hình thức.
Thứ ba, để phát huy được vai trò của mình, xứng đáng là chỗ dựa đáng tin cậy của hội viên, các hiệp hội doanh nghiệp cần tập trung vào việc bồi dưỡng nâng cao kiến thức, kỹ năng, phương pháp hoạt động phù hợp với đặc điểm, tính chất của một tổ chức xã hội nghề nghiệp, khác hẳn với một cơ quan hành chính nhà nước, nhất là đối với những người đứng đầu, có trọng trách lớn của các hiệp hội. Về nội dung bồi dưỡng còn cần phải quan tâm đến các vấn đề như: phương pháp xúc tiến thương mại, cung cấp thông tin về luật pháp và thị trường cho doanh nghiệp, về hội nhập thị trường khu vực và quốc tế…
Thứ tư, Chủ tịch hội, hiệp hội đóng một vai trò then chốt trong việc dẫn dắt hội, hiệp hội tồn tại và phát triển. Chủ tịch hội, hiệp hội không thể đơn thuần chỉ là một biểu tượng, mà phải là một nhà hoạt động xã hội và nghề nghiệp. Họ phải nắm bắt được các định hướng phát triển để từ đó đề xuất các ý kiến xác đáng và có thể tác động mạnh mẽ đến quá trình hoạch định chủ trương, giải pháp phát triển cho hội viên. Do đó, các hiệp hội doanh nghiệp cần phải chủ động xây dựng nguyên tắc đảm bảo lựa chọn được chủ tịch hội, hiệp hội có năng lực, trách nhiệm, nhiệt huyết trong vai trò của mình và thiết lập các điều khoản ràng buộc quyền lợi, trách nhiệm của chủ tịch hội, hiệp hội. Đây là một trong những yếu tố rất quan trọng để xây dựng hiệp hội doanh nghiệp trở thành một tổ chức phát triển và phát huy tốt vai trò của mình đối với hội viên.
Thứ năm, các hiệp hội doanh nghiệp cần đặc biệt quan tâm đến sự minh bạch và trách nhiệm giải trình, nhất là về hoạt động tài chính. Đây là một trong những điều kiện để hiệp hội doanh nghiệp có thể đem đến sự tin tưởng cho hội viên và các nhà tài trợ. Minh bạch và trách nhiệm giải trình là một trong những yếu tố quan trọng mà hiệp hội doanh nghiệp cần phải thực hiện để tồn tại và phát triển bền vững.
Các hiệp hội doanh nghiệp phải tự nhận thức rõ bản chất của hiệp hội không phải là tổ chức kinh tế mà là một tổ chức xã hội - nghề nghiệp; tổ chức và hoạt động theo cơ chế của một tổ chức phi lợi nhuận, tự trang trải, không tham gia kinh doanh, không ỷ lại vào Nhà nước. Trên cơ sở đó xác định rõ vai trò của mình trong bối cảnh phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế hiện nay để có thể phát huy vai trò, tác dụng của một hiệp hội doanh nghiệp đối với các hội viên. Để hiệp hội doanh nghiệp trở thành một tổ chức đáng tin cậy cho các hội viên doanh nghiệp, rất cần có sự nỗ lực từ phía quản lý nhà nước cũng như bản thân các hiệp hội doanh nghiệp.
2.3. Nâng cao năng lực hỗ trợ các Doanh nghiệp
Một trong những chức năng quan trọng nhất của các Hiệp hội trong việc tăng cường thúc đẩy các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Hải Phòng tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu là hỗ trợ các doanh nghiệp thành viên thúc đẩy xuất khẩu. Vì thế, các Hiệp hội cần phải xây dựng chương trình hoạt động cụ thể để nâng cao năng lực hỗ trợ cho các Doanh nghiệp. Nội dung của chương trình này sẽ tập trung vào kỹ năng tập hợp, phân tích thông tin, đánh giá nhu cầu và phát triển các hình thức dịch vụ để tạo ra sự cân đối về nguồn thu, nâng cao khả năng phát triển bền vững của các Hiệp hội.
Việc tiến hành đánh giá và nghiên cứu những hình thức liên kết, hợp tác của các Doanh nghiệp vừa để hạn chế những hình thức liên kết độc quyền, tạo sự cạnh tranh không bình đẳng giữa các Doanh nghiệp, vừa để tổng kết những mô hình liên kết tốt nhằm hỗ trợ và phát triển các hình thức liên kết này.
Không ngừng phát triển hội viên, chú trọng tập hợp các hội viên là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, có vốn đầu tư nước ngoài hay các văn phòng đại diện của doanh nghiệp nước ngoài tại Hải Phòng. Thông qua hoạt động của mình, các Hiệp hội cần thiết lập mối quan hệ với các Doanh nghiệp trong ngành thuộc các khu vực kinh tế khác nhau trong nền kinh tế để kết nạp thêm các doanh nghiệp có nguyện vọng gia nhập Hiệp hội, phù hợp với quy định của pháp luật, đồng thời tạo một khung hợp tác hiệu quả với các doanh nghiệp trong cả nước.
Các biện pháp xúc tiến, hỗ trợ đầu tư cho các Doanh nghiệp nhỏ và vừa thuộc 3 lĩnh vực đóng tàu, sản xuất ô tô, điện tử tại Hải Phòng có thể được thực hiện bởi các cơ quan Nhà nước, nhưng kinh nghiệm của nhiều nước trên thế giới cho thấy rằng chúng có thể được thực hiện hiệu quả hơn thông qua các tổ chức của giới doanh nghiệp, các Hiệp hội doanh nghiệp là thể chế thích hợp để cung ứng các dịch vụ xúc tiến hỗ trợ này.
Quan hệ đối ngoại
Hiệp hội với tư cách là đại diện cho cộng đồng doanh nghiệp trên các diễn đàn quốc tế, các Hiệp hội cần đấu tranh cho quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp, chống áp đặt các điều kiện tiêu chuẩn quá cao từ các quốc gia. Các hiệp hội cần chủ động tham gia và có tiếng nói mạnh mẽ trong các hoạt động của các tổ chức quốc tế và tham gia hiệu quả vào các tổ chức kinh tế thế giới cũng như khu vực, bảo vệ quyền lợi của các doanh nghiệp và nền kinh tế Việt Nam. Để làm được điều đó, các Hiệp hội cần có tầm hiểu biết về kiến thức pháp luật và thông lệ quốc tế về thương mại, đòi hỏi các cán bộ của các Hiệp hội phải không ngừng nâng cao nhận thức, trình độ về thương mại quốc tế.
Quan hệ với chính quyền
Tạo lập kênh thông tin và đối thoại trực tiếp với các cơ quan chính quyền, tham gia tích cực vào quá trình xây dựng luật pháp, chính sách kinh tế, tạo lập môi trường kinh doanh nhằm mang thuận lợi cho các doanh nghiệp. Tổ chức các cuộc gặp gỡ, đối thoại giữa lãnh đạo các cơ quan chính quyền với doanh nghiệp để trao đổi cụ thể về những vấn đề đang đặt ra trong lĩnh vực của ngành như: thuế, hải quan, xuất nhập khẩu, thanh tra, kiểm tra,… góp phần tăng cường sự hiểu biết giữa chính quyền và doanh nghiệp, tạo lập sự đồng thuận vì mục tiêu phát triển kinh tế đất nước, nâng cao khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trực tiếp cử cán bộ Hiệp hội tham gia vào các nhóm nghiên cứu, tổ chức cho các doanh nghiệp tham gia góp ý kiến vào các dự thảo nghị quyết của Đảng, văn bản Pháp luật, chính sách của Quốc hội, Chính phủ. Hiệp hội chế tạo ô tô, đóng tàu và điện tử phải tham gia vào quá trình xây dựng luật pháp, chính sách để góp phần bảo đảm cho các văn bản đó sát và đúng thực tiễn, có tính khả thi./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thi Hằng, Thu Duyên, Hiệp hội Logistíc Hải Phòng - cánh tay nối dài của cộng đồng doanh nghiệp, https://diendandoanhnghiep.vn/ hiep-hoi-logistics-hai-phong-canh-tay-noi-dai-cua-cong-dong-doanh-nghiep-227941.html